Gündem >> Milliyet

Taştan yapılandan da var, konuşup şarkı söyleyen de! Oyuncak bebeğin ardındaki 'Edison' sırrı

Link [2022-12-10 07:32:19]

Tarih boyunca her kültürde farklı şekilde kendine yer bulan oyuncak bebeklerepek çok farklı anlam yüklendi. Bazılarının büyülü olduğu düşünüldü, bazılarının ise kutsal olduğuna inanıldı.Aynı zamanda hem masumiyet hem de korku öğesi olarak görülen oyuncak bebeklerin ortaya çıkış hikayesi ise oldukça ilginç detaylara sahip. Oyuncak bebeklerin tarihi kurcalandığında karşımıza yakın tarihli bir keşif çıkıyor. 2017 yılında Sibirya'daki Bronz Çağ dönemine ait bir mezarda yapılan keşifte şimdiye kadar bilinen en eski oyuncak bebekle karşılaşıldı. Bu oyuncak bebek sabun taşından oyulmuş 5 santimetrelik bir kafaya sahipti. Oyuncak bebeğin organik malzemelerle yapılan gövde kısmıysa günümüze sağlam ulaşmadı.

Sibirya'da bulunan ilk oyuncak bebek

'BİRER İNANÇ NESNESİYDİ, İYİLEŞTİRİCİ GÜCÜ VARDI'

Bulunan en eski örneği en az 4 bin 500 yaşında olan oyuncak bebeklerin birçok alanda kullanıldığı biliniyor.Gazi Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Endüstriyel Tasarım Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Dilek,geçmişte doğaüstü güçleri olduğuna inanılan oyuncak bebeklerin birer inanç nesnesi olduğuna dikkat çekerek,"Tarih içinde totem olarak ve ya büyü amaçlı kullanılan bu küçültülmüş üç boyutlu insan tasvirleri ya doğaüstü bir gücü ya da bir insanı temsil ediyordu. Bebekler aslında birer inanç nesnesiydi" diye konuştu. Oyuncak bebeklerin toplulukları doğaüstü güçlere karşı koruma görevi amacıyla kullanıldığını söyleyen Prof. Dr. Akbulut, "Bu bebekler aynı zamanda iyileştirme, insanüstü varlıkları temsil etme ve onlarla iletişim kurma amacıyla da kullanılıyordu" dedi.

Alıntı Metni

YAPIMINDA HER MALZEME KULLANILDI

Oyuncak bebeklerin Türk kültüründe ve Anadolu'daki yerine değinen Prof. Dr. Dilek Akbulut, bebek yapımında kullanılan malzemelerin çeşitliliğine de vurgu yaptı. Prof. Dr. Akbulut, "Karadeniz bölgesinde oyuncak bebeklerin yapımında dikkat çeken malzeme ahşap. Osmanlı döneminde ilk akla gelen Eyüp oyuncakçılarında da malzemeler oldukça çeşitli"bilgisini paylaştı.

20 yıl bu yöntemle herkesi kandırdı

Türk kültüründe oyuncak bebeklerin kullanımında yalnızca ahşabın tercih edilmediğini söyleyen Prof. Dr. Akbulut, "Ahşap yoğunlukla kullanılıyordu ancak başka materyaller de dikkat çekiyor. Örneğin Haliç’ten elde edilen kil de oyuncak bebek yapımında kullanılıyordu. Bebeklerin ellerinde tuttukları davul gibi müzik aletlerinde kullanılmak üzere Sütlüce mezbahasının atıkları dahi değerlendirilirmiş" dedi.

Alıntı Metni

KONUŞAN BEBEK NASIL ORTAYA ÇIKTI?

Tarihte 'ampulü icat eden kişi' olarak bilinen mucit Thomas Edisonda oyuncak bebeklerin tarihine yön veren isimler arasındaydı. Her ne kadar ilk konuşan bebeklerin Edison tarafından icat edildiği kayıtlara geçse de gerçek aslında başkaydı.İlk konuşan bebekler aslında 1823'te Alman mucit Johann Maelzel'in ürettiği bebeklerdi ve bu oyuncak bebekler 'anne' ya da 'baba' diyebiliyordu. Ancak 1877'de ilk ses kayıt cihazını icat eden Edison'un 1890'da geliştirdiği konuşan, hatta tekerleme dahi söyleyebilen bebekleri, konuşan oyuncak bebeklerin Edison'la anılmasını sağladı.

GİDEREK BÜYÜK BİR GERÇEKLİK KAZANDI

Prof. Dr. Dilek Akbulut, oyuncak bebeklerin zaman içinde hareket edebilmeleri ya da konuşabilmelerinin oyuncakların gerçeklik algısını olumlu yönde etkilediğini söyledi. 19'uncu yüzyıldan itibaren oyuncak bebeklerde ahşap malzemeden eklemlerin ve açılır-kapanır gözlerin kullanılmaya başlandığını söyleyen Prof. Dr. Akbulut, "Zaman içinde yürüyen bebekler de ortaya çıktı. Aynı şekilde ses de bebeklere eklendi. 19'uncu yüzyılın ilk yarısında ağlayan bebeklerin yapımına başlandı"detayını verdi.

"Edison'un fonografından hareketle konuşan ve şarkı söyleyen bebeklerin yapılması ise aynı yüzyılın sonlarına denk geliyor" diyen Akbulut, "Bu eklemeler oyuncak bebeklerin giderek daha da büyük bir gerçeklik kazanmasında kaydadeğer bir aşama olarak kabul ediliyor" diye konuştu.

BEBEKLER TARİHE Mİ KARIŞIYOR?

İçinde olduğumuz dijial çağda oyunların artık sanal ortama taşınmasıyla birlikte oyuncak bebekler artık eskisi kadar popüler değil. Her ne kadar çocuklar için artık yeterince ilgi çekici olmasalar da oyuncak bebeklerin üretimine dünya genelinde devam ediliyor.Günümüzde dijitalleşmenin yaygınlaşmasıyla çocukların oyun oynama ve gerçek hayata dair bilgi edinme alanı olarak dijital oyun alanlarını seçtiğini söyleyen Prof. Dr. Akbulut, şunları da ekledi:

Alıntı Metni Artık çöpten bile tasarruf ediyor Weghorst’a 'aptal' dedi Arda Güler sonrası yeni rota Gençlerbirliği