Muristek
SERVET YILDIRIM - Dünyada birçok ekonomi halen potansiyel büyüme oranının yani tarihsel ortalamaların altında bir hızla büyüyor. Pandemi sonrası ekonomilerde başlayan V tipi dönüşe rağmen hâlâ büyüme meselesi birçok ülkede çözülebilmiş değil
Türkiye’nin ve birçok ülkenin ana meselesi sürdürülebilir ve dengeli büyümenin sağlanmasıdır. Yerkürenin ana meselesi ise küresel ısınmanın önüne geçilmesi ve iklim için sürdürülebilir bir büyüme modelinin oluşturulmasıdır. Dolayısıyla ortak nokta sürdürülebilir bir büyüme modelidir; hem ülkelerin hem de gezegenin ana ihtiyacı büyümenin sürdürülebilir bir yapıya oturtulmasıdır.
Büyümeyi harcama talebini destekleyerek, kamu harcamalarını artırarak ya da kur destekli ihracat artışı ile sağlamak mümkündür. Ancak büyümenin uzun vadede sürdürülebilir ve yan etkisiz olması için “dengeli” olması gerekmektedir. Yani cari açıkta veya bütçede bir bozulmaya neden olmayan ve dış borçlanmaya aşırı yüklenmeyi gerektirmeyen bir büyümeye ihtiyaç var. Sürekli balonlarla büyüyebilen bir ekonomik büyüme sürdürülebilir olamaz.
Net Sıfır fırsatı
Büyümeyi desteklemek ve sürdürülebilir hale getirmek için neler yapılabilir? Burada geçmişin klasik yaklaşımlarından ziyade günümüzde güçlenmeye başlayan döngüsel ekonomi ve iklim sorununu temel alan bir yaklaşımla çözüm üretilmesi ve buna dayalı bir büyüme modeli oluşturulması gerekiyor.
Günümüzün moda terimlerinden biri haline gelen “Net Sıfır”ın içini doldurmak ve bunu büyümeyi hızlandırmak ve kalitesini artırmak için bir fırsat haline getirmek gerekir. Net Sıfır aynı zamanda daha fazla istihdam yaratmak ve kadın istihdamını artırmak için de bir kapı olabilir. Net sıfır emisyon, atmosfere salınan karbondioksit, metan, azot oksit gibi sera gazları ile yeryüzü tarafından emilebilen sera gazlarının eşitlenebilmesi demektir. Yani sera gazı salımı edecek ama bu salım miktar olarak doğanın onu emebilme kapasitesi ile sınırlı olacağı için karbonsuz ya da teknik deyimiyle karbon nötr bir dünyaya ulaşılmış olacak.Dolayısıyla iklim değişikliğinin etkilerinden kaçınmak için küresel sera gazı emisyonlarının 2030 yılına kadar yarı yarıya düşmesi ve 2050 yılına kadar ise sıfıra ulaşılması gerekmektedir. Eğer bu başarılamaz ve küresel ısınma 1.5 derecenin üzerine çıkarsa canlı yaşamı ve doğal kaynaklar ile yeryüzündeki biyolojik çeşitlilik tehdit altında kalacaktır.
Net Sıfır hedefi neden önemli ve ne yapmalı?
“Net Sıfır” önemlidir. Çünkü küresel ısınmanın yol açacağı sonuçlar hakkında artık çok sayıda bilimsel çalışma bulunmaktadır. Ve bu çalışmalarda, küresel ısınmanın insanlar ve doğa üzerindeki yıkıcı etkilerinden kaçınmak ve dünyayı sürdürülebilir ve sağlıklı bir geleceğe taşımak amacıyla, sıcaklık artışının sanayi öncesi döneme göre 1.5 derece ile sınırlandırılmasının zorunlu olduğu belirtilmektedir. Bu hedefe ulaşılması için ise ülkelerin ve işletmelerin, karbon emisyonlarını çok ciddi seviyelerde azaltacak şekilde hızlı bir dönüşüme girmeleri gerektiği vurgulanmaktadır.
Net sıfır hedefine ulaşmak için tarafların atacağı adımlar ve yapacakları yatırımların önümüzdeki dönemde büyümenin sürükleyici gücü olması mümkündür.
Ekonomileri canlı tutacak iklim odaklı adımların atılacağı bir süreç var önümüzde. Sanayi, tarım, enerji alanlarında yapılacak çok şey var. Net sıfır hedefine ulaşmak için fosil yakıtların kullanımının aşamalı olarak azaltılarak sonlandırılması ve bunların yerine yenilenebilir enerji teknolojilerinin geliştirilmesi ve uygulanmasının yanı sıra enerji verimliliğini sağlayacak süreçlerin geliştirilmesi ve uygulamaya konulması da ekonomilerin büyüme dinamiklerine katkıda bulunacaktır.
Planlama nasıl olmalı?
Aynı şekilde kentsel planlamaların net sıfır hedefine göre yapılması gerekiyor. İnovasyonun desteklenmesi, alt yapının geliştirilmesi, yeşil dönüşüme uygun finansal sistemin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi, yeşil istihdam piyasası reformlarının yapılması, eğitime ulaşımın sağlanması, iş gücü yeteneklerinin geliştirilmesi, mali reformların desteklenmesi, çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması, kapsayıcı büyümenin desteklenmesi gibi önümüzdeki dönemin ajandasında yer alan birçok adım bulunmaktadır. Karbon yakalayacak teknolojileri geliştirmek gerekiyor. Ormansızlaştırmanın tersine çevrilmesi gibi bir konumuz bulunuyor. Bunların her biri ekonomik büyümeyi destekleyecek ve sürdürülebilir kılacak adımlardır. Ve mevcut büyüme sorununun orta dönemde çözüm adresleri olabilir. Üstelik bu yönde finansman sorunlarının çözülmesi için hem uluslararası finans kuruluşlarının hem de trilyonlarca doları kontrol eden ülke fonlarının niyetleri ve planları da mevcuttur.