Muristek
Organik, gezen, kümes ve kafes yumurtası... Tüketiciler olarak bunların ayrımlarını bilmek daha sağlıklı seçimler yapmak için önemli. 0 numarayla başlıyoruz.
Yumurta, bugünlerde artan fiyatıyla gündemde. Kafes yumurtasının fiyatı 2 lirayı aşarken organik yumurtanın tanesi ise 5 liraya dayandı. Peki organik yumurta diğerlerine oranla neden bu kadar pahalı ve bu bedelin karşılığında tüketiciye ne gibi bir avantaj sağlıyor? Anlatalım...
Markette gittiğimizde 4 tip yumurtayla karşı karşıyayız: Organik, gezen, kümes ve kafes yumurtası.Bu ayrımlar yetiştiricilik metodundan kaynaklanıyor. Eğer yumurta organik koşullarda üretildiyse kabuğunun üzerinde mutlaka 0 ile başlayan bir damga bulunmalı. Ayrıca ürünün paketinde de organik tarım logosu, organik sertifika kuruluşunun logosu ve TR-OT ile başlayan sertifika numarasının var olması gerekiyor. Organik yumurtanın diğer yumurtalara kıyasla öne çıkan en önemli özelliği, tavukların beslendiği yemlerin organik olması ve GDO içermemesi. Genetiği değiştirilmiş soya ve mısır, tavukçuluk sektörünün en önemli yem kaynağı, ama organikte GDO yem yasak. Diğer tüm yetiştiricilik koşullarında ise genetik modifikasyona uğramış yem ve katkı maddelerinin kullanımına izin var. Organikte ayrıca mezbaha artıklarının yem katkı maddesi olarak kullanımına ve sentetik yumurta renk vericilerine izin verilmez. Organik yumurtanın bir diğer farkı da tavukların refah içinde yumurtlamaları. Kümeslerinde yerleri ferah, ot ile topraktaki küçük canlıları yiyebilecekleri gezinti bahçeleri var ve günde en az 6 saat karanlıkta uyuyup, dinlenebiliyorlar. Ayrıca gaga kesimi de yasak.
0’dan sonra 1, 2, 3...
Tabii hemen hemen aynı şartlar, kabuğunun üzerinde “1” numara bulunan gezen tavuklar (free range) için de geçerli. Onlar da kafes yerine gezinti bahçesi olan kümeslerde besleniyorlar. Aralarındaki en belirleyici ayrım, yemlerinde GDO kullanılabilmesi ve yem içeriklerinin farklılığı.
Kabuktaki kodun “2 “numara ile başladığı kümes yetiştiriciliğinde ise tavuklar kafese göre daha geniş alanda ama açık hava ile ilişkileri olmadan yumurtluyorlar ve yaşamları boyunca eşelenme ve yem arama gibi doğal davranışlarını sergileyebilecekleri alanları kısıtlı da olsa oluyor.
“3” numaralı kafes sistemi ise tavuk refahı açısından en korkunç metot. Kafes sisteminde çok dar alanda barındırılan tavuklar, kanat çırpma, tüneme, eşeleme gibi bir takım fiziksel aktiviteleri yapamadıkları için hareketsizlik, korku, stres, duruş bozuklukları ve osteoporoz gibi sağlık sorunları yaşayabiliyorlar. Hatta yaşam süreleri boyunca karşı karşıya kaldıkları bu eziyet nedeniyle birçok Avrupa ülkesi, geleneksel kafes sistemini yasakladı. Türkiye’de de bu yasağın zenginleştirilmiş kafese geçişle birlikte, önümüzdeki yıl uygulanması bekleniyor.
Hangisi daha besleyici?
Gelelim hangi yumurtanın daha sağlıklı ve besleyici olduğuna. Öyle ya birçok tüketici, neredeyse 2 kat fazla para ödeyerek daha sağlıklı ve besleyici olduğu için organik ya da gezen tavuk yumurtası satın alıyor. Ancak yapılan birçok çalışma, besin içeriği açısından yumurtalar arasında anlamlı farkların bulunmadığına işaret ediyor. Hatta bazı araştırmalar, yemlerdeki vitamin katkısı nedeniyle kafes ve kümes yumurtasının daha yüksek oranda vitamin içerdiğini, daha düşük kolesterol barındırdığını ve daha yüksek kalsiyuma sahip olduğunu belirtiyor. Öte yandan bazı çalışmalar da, organik yumurtaların kimyasal kirliliği açısından daha temiz bir içeriğe sahip olduğuna işaret ediyor.
Antibiyotik yasak!
Tabii tam bu noktada akıllara antibiyotik ve hormon gelecektir. Eskiden antibiyotikler tavukçuluk sektöründe büyüme hızlandırıcı olarak kullanılıyordu. Ancak 2006 yılında Avrupa ve Türkiye’de kümeslerde hastalık dışında antibiyotik kullanımı yasaklandı. Yani her 4 yetiştiricilik türü için de antibiyotik yasağı var. Sadece kümeslerde hastalık söz konusu olduğunda veteriner hekim gözetiminde antibiyotik kullanımına izin verildiğini not edelim. Ayrıca kullanım sonrası arınma süresine dikkat edilmesi yasal zorunluluk. Hormon kullanımı ise aslında tevatür. Hormon kullanımının hem uygulanabilir hem de ekonomik olmadığına birçok çalışmada dikkat çekilmiş.
Tüketici neye bakmalı?
Tüketici yumurta aldığında kabukta yer alan damgaya dikkat etmeli. TR’den önceki ilk rakam yetiştiricilik numarasını gösteriyor. Mesela “0TR35” diye başlayan bir damga varsa ilk hanedeki “0” rakamı organik yetiştiricilik ürünü olduğunu, TR’den sonraki iki rakam da kümesin bulunduğu ilin plakasını gösterir. Devamındaki rakamlar da işletme numarasına işaret eder.
Yetiştirme metodu kodu, işletme ve kümes numarası yazılmamış olan A sınıfı yumurtanın toptan veya perakende olarak satışa arz edilemeyeceği unutulmamalı. Zaman zaman sosyal medyaya bu tip yumurtalar yansıyor. Damgasız ve kayıtsız satılan yumurtaların hiçbir denetime tabii olmadığı unutulmamalı!