Muristek
Çin lideri Şi Cinping’in taç giyme töreni yakın. Tören, Çin Komünist Partisi’nin 96.7 milyon üyesinden 2.296’sının Pekin’de bir hafta sürecek kongresi sonrasında…
Parti kongresinde 200 üyeli yeni Merkez Komitesi ve Parti’nin en önemli 25 yetkilisinden oluşan Politbüro’su, bu Politbüro’nun yedi kişilik Daimi Komitesi seçilecek.
Şi bunların hepsinin başında, üstünde partinin genel sekreteri ve silahlı kuvvetlerin başkomutanı unvanını kazanacak.
2023 Mart ayında Çin Parlamentosu toplanacak ve Şi’yi devlet başkanı olarak da atayacak.
Böylece Şi hem partinin, hem Silahlı Kuvvetler’in, hem devlet erkinin başında “tek adam” olarak yerini sürdürecek.
SEÇİLMİŞ İMPARATOR
Prof. Duverger’nin ünlü “Seçilmiş Kral” tanımını da geride bırakan “seçilmiş imparator…”
1982’de Mao’nun“sonu açık” başkanlığının tekrarını önlemek için devlet başkanlığına ve parti genel sekreterliğine “en fazla iki dönem” kuralı getirilmişti.
2012’de Çin’in bir numarası seçilen Şi Cinping 2018’de bu kuralı ortadan kaldırdı.
Kendisinin istediği kadar birinci adam statüsünü sürdürmesinin önünde engel bırakmadı.
Şimdi 3’üncü kez seçiliyor.
4’üncü, 5’inci, 6’ncı dönemlerde de seçilmesini önleyecek hiçbir yasal engel yok.
BULDOZER
Şi, kendisine rakip olabileceğini hissettiği bütün dişli Politbüro üyelerini buldozer gibi ezdi.
Şimdi de “68 yaş ve üstü Politbüro üyelerinin yeniden seçilmeyeceği” kuralı gereğince -nispeten- popüler olan ve olası rakip diye görülebilenlerden ikisi eleniyor.
Ayrıca…
Yaş sınırı bu kongrede 67’ye düşürülebilir.
Böylece Başbakan Li Kekiang da dâhil olmak üzere iki güçlü adam daha istifa etmek zorunda kalacaklar.
Şi, zaten başbakan yetkilerini de kendi eline almış Li’yi göstermelik Başbakan haline getirmişti ama gene de Li, parti liderliği için rakiplerden biri olarak anılıyordu.
SIFIR YOLSUZLUK
Şi Cinping son beş yıl içinde bütün olası rakiplerini “sıfır yolsuzluk” kampanyasıyla tasviye etti.
Önce gözden düşürdü, ardından yargılattı ve uzun süreli hapis…
Şi’nin -şimdilik- dokunamadığı tek isim Vang Kişan…
“Her şeyin Başkanı” olarak tanımlanan Şi 2018’de başkan yardımcısı olan Vang Kişan’a henüz dokunamıyor ama “duvarın dibini kazmak” yöntemini uyguluyor.
Yani…
Vang’ın en yakınlarını ve çalışma arkadaşlarını -yolsuzluk iddialarıyla- üstünü çizdirdi.
Vang aslında “yolsuzlukla mücadele çarı” olarak anılıyordu.
Kampanyayı yürüten oydu.
Ama…
En yakın çalışma arkadaşları ve hatta yeğeni yolsuzlukla suçlandılar ve hapse atıldılar.
Düşünün, sadece geçen yıl Çin’de 627 bin kişi rüşvet ve diğer yolsuzluk suçlamalarıyla cezalandırıldı.
Son beş yılda bu sayı 2 buçuk milyon.
Vang, yolsuzluklarla mücadele çarı olarak, halk nezdinde dürüstlüğün simgesiydi.
O da Şi’nin potansiyel rakibi gibi görülüyordu.
Şi Cinping, Vang’ı en yakınları hatta yeğeni üzerinden vurdu, yıprattı.
Kendi güç mimarisini öyle oluşturdu ki, “yolsuzluğun ve rüşvetin üzerine en etkili giden tek kişi” algısını yarattı.
İKİ KAT ZENGİN ÇİN
Öte yandan, hakkını da teslim etmek gerekir.
Göreve geldiği 2012’den bu yana“Çin’i iki kat daha zengin” yaptı.
Yolsuzluklar ve rüşvetle lime lime olmuş partiyi toparladı. Ve her otokrat gibi “milliyetçilik duygularını” okşayarak popülaritesini yükseltti.
………………
Bütün güçlerin tek adamın elinde toplanması Çinli aydınları ve bürokratları -tam dile getiremeseler de- kaygılandırıyor.
Ayrıca…
Sadece onlar değil dünyanın geri kalanında da bu durum “risk” olarak görünmekte.
G-2 HAYALİ
Başkan Richard Nixon’ın Çin’e açılmasından yarım yüzyıl, Başkan Bill Clinton’ın kendi partisinin yanı sıra Cumhuriyetçilerin de desteğiyle kongreden “Çin’e en çok ayrıcalığa laik devlet statüsü” çıkarmasından 21 yıl sonra artık “ABD’nin Çin’in yükselişine destek vermeyeceği” açıktır.
Oysa…
“En fazla kayrılan ulus ticaret statüsü” tanınırken neler hayal edilmemişti ki?
ABD ve Çin dünya ekonomilerinin “G-2” zirvesini oluşturmalıydı(!)
Yani…
G-7 zenginler zirvesinin içinde bir özgün zirve(!)..
Çin tam tersi yolu tuttu.
Batı’nın küresel mimarisinin dışında bir mimari kurmaya yöneldi.
Bunun üzerine Trump Başkan olduğunda çok sert tavır koydu.
Hatta kaba.
Başkan Biden ise selefi Trump’ın kaba düşmanlığını sergilemeden ama daha önceki başkanların hatalarına da düşmekten kaçınarak Çin’e karşı daha şüpheli bir duruşa geçti.
En son Tayvan’ın “Çin tehditlerinden arınmış bir demokrasi olarak var olma hakkını güçlü bir şekilde savunan” konuşması ciddi bir sinyaldi.
Ardından “ABD teknolojisinin gelişmiş yarı iletkenlerine Çin’in erişimini keserek” Çin ekonomisine ciddi bir darbe vurdu.
Biden’in çarşamba günü yayımlanan Ulusal Güvenlik Stratejisi Belgesi’nde “Çin, ekonomik, diplomatik, askeri ve teknolojik güce sahip tek rakip”olarak niteleniyor.
Bununla beraber, gene de Çin’in, ABD’nin “iklim ve pandemi” gibi konularda hâlâ birlikte çalışılabilecek devlet olduğu umudunun da altı çiziliyor.
BARIŞ UMUDU
Ve bir olumlu bekleyişe de işaret ederek yazıya nokta koyayım.
“Arka kapı diplomasilerde Putin’i Ukrayna’da durduracak, barışa zorlayacak, nükleer silah kullanmak girişiminde elini tutabilecek tek gücün Şi Cinping olduğu” konuşulmakta.
Bir başka yazıya…