Muristek
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan Diyarbakır’ın tarihi surları 1930’da dönemin valisi Faiz Ergun’un talimatıyla Dağkapı ile Mardinkapı arasındaki kısmı “Sur içine hava girmiyor. Bulaşıcı hastalıklar yaygınlaşıyor. Hava sirkülasyonu olsun, surları dinamitliyoruz” gerekçesiyle, yıktırılmaya çalışıldığını gördü. Dağkapı’daki kısım patlatılarak yıktırılırken olaya tanık olan Fransız arkeolog Albert Louis Gabriel, Milli Eğitim Bakanlığı’na rapor yazdı. Diyarbakır surlarının tarihi ve arkeolojik açıdan paha biçilemez olduğunu belirtince, yıkım durduruldu.
Yıkımı durduran Gabriel’e duyulan minnet borcu işin uzmanları tarafından her fırsatta dile getirilirken, bir çok kişi de Gabriel’in ismini bile bilmiyor. Ancak 80 yaşındaki sade vatandaş Mehmet Sevik, Gabriel’in yaptıklarının kent için ne denli önemli olduğunun farkında. Bir gün kahvede otururken ilk defa ismini işittiği Gabriel’in verdiği mücadeleyi öğrenen Sevik, açtığı kafeye de bir minnet borcu olarak onun ismini verdi. Diyarbakır’ın Têrkan bölgesinde bulunan Nefirtaş köyünde doğan Sevik, gençlik yıllarında kent merkezine taşındı. Fiskaya’da 8 yıl yaşayan Sevik’in burada açtığı kafe yıkımdan sonra inşa edilenlerden farklı. Diyarbakır Ovası ve Dicle Nehri’ni gören geniş teraslı kafeye, Diyarbakır Surları’nı 91 yıl önce yıkımdan kurtaran Fransız arkeolog Albert Louis Gabriel’in ismi verildi. Emekli olduğu 1980 yılında kafe işletmeye başlayan Sevik, önce Gabriel’in fotoğraflarını astığı kafeye daha sonra ismini verdi. Girişinde Gabriel’in özgeçmişi yer alan kafede, ayrıca fotoğraf çekme alanı da oluşturuldu.
‘YIKIM DURDURULMASAYDI BU KENT DE OLMAZDI’
Sevik, Gabriel’e vefasını şöyle anlattı: “Fransa’da yaşıyor ve orada surların valilik tarafından yıkılmaya başlandığını öğreniyor. Fransa’dan yola çıkıp Ankara’ya oradan da Diyarbakır’a geliyor ve valiyle görüşüyor. Yıkımın sebebini soruyor. Vali de, surların taşı yüzünden kentin kışın soğuk yazın ise sıcak olduğunu bu nedenle yıkmaya başladıklarını söylüyor. O da bin yıldır bu surların yapıldığını ve bugüne kadar kimsenin ne soğuktan ne de sıcaktan bu öldüğünü, kenti yıkmaya çalıştıklarını belirtiyor. ‘Bu yıkım, Surları değil, kenti yıkmadır’ diyor. Eğer o dönem surları yıksalardı kentin tamamını yıkıp, şehir merkezini Ergani’ye verirlerdi. Ama sonuç itibariyle o kişi bir şekilde yıkımı durduruyor ve kentimizin yıkılmasını engelliyor. Eğer o gün bu kararı durdurmasaydı bizler bu kentten bahsedemezdik ve bu kent olmayacaktı. Ben de bu nedenle kafe açtım ve onun ismini kafeye verdim.”
Salih YEŞİL