Muristek
Seyyid Taha’nın yanında altı ay gibi kısa bir sürede amelini tamamladıktan sonra Seyyid Taha kendisine hilafetname vermiş ve irşad için Bitlis yöresine göndermiştir. 123 yıl gibi uzun bir ömür yaşayan Şeyh Muhammed Küfrevî, 1898 yılında irşad merkezi olan Bitlis’te vefat etmiş ve orada defnedilmiştir. İki kez evlenen Şeyh Muhammed Küfrevî’nin ilk hanımı iki erkek çocuk dünyaya getirdikten sonra vefat edince Bitlis’ten Seyyid Muhammed Emin Efendi’nin kız kardeşi Fatma Hanım ile evlenmiş ve bu evlilikten de dört erkek çocuğu olmuştur. Hepsinin adı “Abd” ile başlayan oğullarının isimleri şunlardır: 1) Abdurrahman 2) Abdullah 3) Abdülhadi 4) Abdülbaki 5) Abdülhalık 6) Abdülbari Şeyh Muhammed Küfrevî’nin nesli bu altı çocuğundan sadece ikisi vasıtasıyla devam etmiştir ki bunlar Şeyh Abdurrahman ve Şeyh Abdülbaki’dir. Şeyh Abdurrahman’ın iki torunundan biri Ağrı’nın Patnos ilçesinde vefat eden Şeyh Abdülvahab Küfrevî’dir ki amcası Şeyh Kasım Küfrevî’den hilafet almıştır. Öbür torunu Vahyettin Küfrevî olup bu da son zamanlara kadar Antalya’da yaşamakta olup ilimle iştigal ettiği bilinmektedir. Nesli devam eden Şeyh Abdülbaki’nin iki çocuğu olmuştur. Biri hilafeti babasından alan Nesim Küfrevî, öbürü de medrese tahsilini babasının yanında tamamlayan Kasım Küfrevî’dir. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ni bitiren Kasım Küfrevî Türkiye’de ilk kez Nakşibendilik üzerine doktora tezi yazmış kişidir. Doçent olarak üniversiteden ayrılan Kasım Küfrevî 1950 yılında Demokrat Parti Ağrı Milletvekili olarak siyasete atılmış ve 1980 yılına kadar siyasetle iştigal etmeyi sürdürmüştür. 1992 yılında İstanbul’da vefat etmiş ve Eyüp Sultan Mezarlığında defnedilmiştir. Şahsına ait büyük bir kütüphanesi kızı tarafından İSAM (İslamî Araştırmalar Merkezi)’a bağışlanmıştır. Şeyh Muhammed Küfrevî’nin geride 300 kadar halife bıraktığı rivayet edilmektedir. İsimleri tespit edilen 13 halifesi şunlardır: 1) Oğlu Abdurrahman 2) Oğlu Abdülbaki 3) Oğlu Abdülhadi 4) Bitlisli Şeyh Muhammed Emîn 5) Molla Mustafa Gevherî 6) Seyyid Abdülazîz Abirî 7) Erzurum’un Avlar köyünden Muhammed Efendi 8) Muşlu Molla Yusuf el-Kodî 9) Muş’un Moğakom/Çatbaşı köyünden Haccı Tayyib Efendi 10) Aynı köyden Şeyh Yasin Efendi 11) Yine Muşlu Hafız Ali Efendi 12) Malazgirtli Molla Yusuf 13) Malazgirtli Molla Ali 3. 2. Şeyh Abdülbaki Küfrevî (ö. 1943): Hayatı, Bitlis Ayaklanmasına Karşıki Tutumu, Şeyh Said Hareketine Karışmadığı Halde Sürgün Edilmesi ve Vefatı Şeyh Muhammed Küfrevî’nin oğlu olan ve resmi Osmanlı Belgelerinde Küfevîzâde Abdülbaki Efendi olarak geçen Şeyh Abdülbaki Küfrevî, 1872 yılında Bitlis’te doğmuştur. Annesi Fatma Hanım’dır. Abdülbâkî Efendi, eğitimine babasının tekkesinde başlamış, daha sonra bölgenin önde gelen din adamlarından dersler almıştı. Eğitimi sırasında Arapça ve Farsça öğrenmiş, daha sonra tekkesinde ve bölgede halkın aydınlatılmasına çalışmıştı. Bu nedenle nüfuzu sadece Bitlis ve çevresiyle sınırlı kalmamış, İran ve Rusya’nın bazı bölgelerinde yaşayan Müslümanlar arasında da yayılmıştı. Böylece çok geniş bir coğrafyada itibar gören Küfrevîzâde Abdülbaki Efendi, başta Osmanlı Devlet adamları olmak üzere yörede görev yapan askerî ve idarî görevliler üzerinde de derin izler bırakmıştır Osmanlı hükümeti de Küfrevîzâde Abdülbaki Efendi ve ailesinin taleplerinin karşılanmasına çok önem vermiştir. Babası Şeyh Muhammed Küfrevî vefat ettikten sonra ailenin geçimi işin Maliye Bakanlığı 6 Ekim 1913 yılından itibaren Küfrevî Ailesine 1. 215 kuruş maaş bağlamıştır. Bitlis Valisi Mazhar Müfit Bey, aynı yıl 22 Aralık’ta İçişleri Bakanlığına müracaat ederek bu maaşın 3. 500 kuruşa çıkarılmasını talep etmiştir. Bilindiği gibi İttihat Terakki Yönetimine muhalif önemli simalarından biri olan ve Halîfe Selîm olarak tanınan Şeyh Selîm, 1913 yılında bu yönetime karşı ayaklanan Şeyh Şehabeddîn ve Seyyid Ali ile birlikte silahlı ayaklanmaya katılmış ve kısa sürede bu ayaklanmanın en büyük muharrik gücü hâline gelmiştir. Ayaklanmacılar bir süre Bitlis’e hâkim olmuşsalar da bu hâkimiyet uzun sürmemiş ve gönderilen takviye güçlerle ayaklanma şiddetli bir şekilde bastırılmıştır. Ayaklanmanın öncülerinden Şeyh Şehabeddîn ve Seyyid Ali idam edilirken, 150 kişi de Sinop, Ankara, Sivas ve Medine’ye sürgüne gönderilmiştir. Şeyh Abdülbaki Küfrevî ve yöredeki diğer bazı şeyhlerin Bitlis Ayaklanması bağlamında hükümete yardımcı olmaları ve bunun karşılığında ödüllendirilmeleri meselesine gelince: Ayaklanma bastırıldıktan sonra 28 Nisan 1914 yılında Osmanlı Dâhiliye Nezareti, Talat Paşa imzasıyla Van ve Bitlis vilayetlerine birer şifreli yazı gönderir. Yazının konusu, Bitlis ayaklanması sırasında yararlı hizmetleri tespit edilen ve bundan dolayı da ödüllendirilmeyi hak eden kişilerin isimleri ve nasıl ödüllendirilmeleri gerektiğinin bildirilmesiydi. Bu talep üzerine Bitlis Valiliği 7 Mayıs 1914 yılında gönderdiği cevabî yazıda şunları dile getirmiştir: “Bitlis Hadisesi sırasında askere yardım etmek amacıyla: -Adamlarıyla en evvel silah alan Bitlisli Hacı Necmeddîn, Efendizâde Şemseddîn, -Âsilerin teklifine kesin bir şekilde red cevabı veren Bitlis’te mukim Küfrevî Şeyhîzâde Şeyh Abdülbaki, -Hacı Fazıl Efendizâde Şeyh Mehmed, - O günlerde Mutki’de bulunarak hükümet lehine çalışan Şeyh Fethullahzâde Şeyh Alaüddîn, -Aynı zamanda hükümet lehinde çalışan Norşinli Şeyh Ziyaüddîn Efendilerin Beşinci Rütbe’den birer nişan ile ödüllendirilmeleri teklif edilmiştir Bitlis’ten gönderilen teklif yazısı üzerine 12 Mayıs 1914 tarihinde çıkarılan “irade-i seniyye” ile adı geçen şahıslar Beşinci Rütbe’den birer Mecidi Nişanı ile ödüllendirilmiştir. Küfrevîzâde Abdülbaki Efendi, Şeyh Said Ayaklanmasına karışmayan, bu hareketle alakası olmayan şeyhlerden biriydi. Buna rağmen ailesiyle birlikte zorunlu iskâna tabi tutulmak üzere İstanbul’a sürülmüş ve 1943 yılında vefat ederek Eyyüp Sultan Mezarlığı’na defnedilmiştir. Oğlu Nesim Küfrevî 1944 yılında cenazesini Bitlis’teki Küfrevî Türbesi’ne nakletmiştir. 3. 3. Şeyh Nesîm Küfrevî (ö. 1953) Kendisinden bahsettiğimiz Şeyh Abdülbaki'nin büyük oğludur. Arapça ilimleri, Fıkıh ve Tefsîri babasının yanında bitirmiştir. 1943 yılında babasından hilafet almıştır. Babasının 1943 yılında vefat ettikten sonra irşad hizmetine başlayan Şeyh Nesîm, medrese tahsili görmüş beş âlim kişiye hilafet vermiştir. Küfevî Ailesiyle yakın dostluğu bulunan Bediüzzaman Said Nursî, bu bağlamda Şeyh Nesîm Küfrevî’ye de aşağıda kaydettiğimiz bir mektup göndermiştir: "Aziz Sıddık Kardeşlerim Şeyh Nesim ve Müftüzade merhum Sadullah Efendi'nin Mahdumu, Evvelen: Ramazan'ınızı ve seksen sene bir ömr-ü bakiyi kazandırabilen Leyle-i Kadrinizi tebrik ile beraber, yirmi-otuz sene benim oraya, her hafta bir mektup yazmasına bedel, sizlere o şirin vatanıma ve muhterem iki büyük hanedanlarımıza iki büyük mektubum olarak, arzunuza binaen, Zülfikâr ve Asa-yı Musa namında iki kitabı gönderiyorum. İnşaallah Risale-i Nur'dan daha mühim mecmualar, onlar gibi, tam arzunuza ve oranın istifadesine medar olmak şartıyla gönderilecek. Ben Bitlis'le, hususan iki hanedanınızla pek çok alakadarım. Fakat şimdiye kadar, çelik bir çember içinde bulunmak gibi, o şirin vatanımla ve o hanedanlarla alakam zahirî kesilmişti ve tam fedakâr ve nurlara benim bedelime sahip olacak bazı zatları bekliyordum. İnşaallah ikiniz o ümidimin hakikatini göstereceksiniz. Oralarda hayatta kalan ahbablarıma pek çok selâm edip, hususan benimle beraber, menfi müftüzade Abdülmecid hayatta mıdır? Onu çok merak ediyorum. Ve onu, merhum Sadullah Efendiyi, merhum Şeyh Abdülbaki Hazretlerini hiç unutmuyorum. Dualarımda daima hissedar ediyorum”. (Hasta kardeşiniz ve duanıza muhtaç Said Nursi) İlk evliliği, çok genç yaşta ölen amcası şeyh Abdülbari Efendi'nin hanımı Meryem Hanım ile yapan Şeyh Nesîm’in bu evliliğinden dört kız, bir erkek dünyaya gelir. Meryem Hanım 1945'te vefat etmesi üzerine bir sene sonra Ahlât Çerkezlerinden Hasan beyin kızıyla evlenir. Bu evlilikten iki kızı bir oğlu olur. 1953 yılında vefat eden Şeyh Nesîm Küfrevî, dedesi Şeyh Muhammed Küfrevî Türbesinde defnedilmiştir. 3. 4. Kasım Küfrevî (ö. 1992) Kendisinden bahsettiğimiz Şeyh Abdülbaki Küfrevi’nin oğlu olan Kasım Küfrevî, 1 Mart 1920 yılında Bitlis’in İnönü Mhallesi’nde doğmuştur. Küçük yaşta Fıkıh, Tefsir ve Kelam dersleri almıştır. Öğrenimini İstanbul’da sürdürmüş, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinden mezun olmuştur. Beş altı yaşlarında babasının yanında hafızlığını bitiren Kasım Bey, bir yandan mektepte okurken diğer yandan babasının yanında medrese ilimlerini almaya devam etmiştir. Kasım Küfrevî, 1950 yılında siyasete girdi. Demokrat Parti'den Ağrı milletvekili olarak üç devre seçildi. Bediüzzaman Said Nursi, onun siyasete atılmasını hoş karşılamamış ve şöyle demiştir; "Kasım Küfrevî'nin siyasete atılacağını işittim, girmese daha iyi olur. Sizler, yani Küfrevîler birer taçsınız. Böyle asil insanlar siyasete girmemelidir." Kasım Küfrevî, 1960 darbesinden sonra diğer Demokrat parti milletvekilleri gibi tutuklanarak Yassıada'ya götürüldü. Yargılamalardan aklanarak salıverilişinin ardından 1965'de Ağrı'dan tekrar milletvekili seçildi. 1973 seçimlerinde Ağrı senatörlüğüne seçildi. Seksen askeri darbesi ile bu görevinden uzaklaştırıldı ve o da artık aktif siyaseti bırakarak ilmi ve edebi çalışmalarıyla meşgul oldu. 1939'da Fikriye Hanımla evlenen Kasım beyin Semra adında bir kızı olmuştur. Kürtçeden başka İngilizce, Almanca, Fransızca, Farsça, Arapça, Urduca da biliyordu. 03. 12. 1992 yılında Mecidiyeköy’de vefat eden Kasım Küfrevî, geride "Nakşibendîlik", "Gazzali" ve "Hz. Peygamber’e Dil Uzatanlar" adlarında üç eser bırakmıştır. BEHDÎNAN BÖLGESİNDE BRÎFKAN, BAMERNÎ VE BARZAN MEDRESELERİ VE ÂLİMLERİ Behdînan Bölgesi’nde çok sayda “tekke” kurulmuştur. Bu tekkeler sufi eğitiminin yanında birer medrese gibi ilim talebelerinin eğitiminde de çok önemli rol oynamıştır. Demelûcî’ye göre Behdînan Bölgesi’nde tekkeler hicri 13. yüzyılın ortalarında ortaya çıkmıştır. Zira daha önce Behdînan Beyliği zamanında beyliğin hükümdarları tekkeleri değil, daha çok medreseleri teşvik ederlerdi. A)BRÎFKAN MEDRESESİ VE ÂLİMLERİ 1. BRÎFKAN MEDRESESİ Dihok Muhafazası’na bağlı Şêxan kazasının Mizûrî mıntıkasında yer alan ve zamanında Behdînan Beyliği’nin merkezi olan İmadiye’ye bağlı Brîfkan köyündeki bu medrese, Behdînan Beyliği hükümdarlarından Kubad Bey’in oğlu Sultan Seydî Han tarafından inşa edilmiştir. Sultan bu medreseyi aslen Ahlatlı olan ve Ahlat’tan buraya gelen Halvetî Tarikatının öncülerinden Şeyh Şemseddîn Kutub el-Ahlatî (ö. 1085/1674) için yaptırmıştır. Kürtçe şiir divanı da olan bu zatın ailesinden gelen birçok âlim bu medresede müderrislik yapmışlardır ki miladi ölüm tarhlerine göre bazıları şunlardır: 1) Şeyh Nûreddîn Brîfkanî (ö. 1851) 2) Şeyh Abdulhamîd Brîfkanî (ö. 1887) 3) Nûr Muhammed Brîfkanî (ö. 1900 4) Şeyh Abdulkahhar Brîfkanî (ö. 1917) 5) Şeyh Taha Brîfkanî (ö. 1917) 6) Şeyh Mahmûd Brîfkanî (ö. 1976) Bu medresede istinsah edilen eserlerden biri Ebubekir Mîr Rustemî’nin “Risaletu Benani’l-Beyan” adlı eseridir. Bu eser adı geçen medresede 1320/1902 yılında Taha b. Seyyid Abdullah tarafından istinsah edilmiştir. 2. BRÎFKAN MEDRESESİ’NDE İZ BIRAKAN ÂLİMLER 2. 1. Şeyh Şemseddîn Ahlatî (1588-1674) Halvetî Tarikatını Behdînan’a getiren ve burada bu tarikatın ilk tekkesini kuran kişi Şeyh Şemseddîn Ahlatî’dir (ö. 1674). Bu yörede uzun bir süre Halvetî Tarikatı doğrultusunda ilim ve irşad faaliyetlerinde bulunan Şeyh Şemseddîn ve çocuklarından sonra bunların soyundan gelen Şeyh Nûreddîn Brîfkanî, burayı bir Kadirî Dergâhı ve Medresesine dönüştürmüştür. Şeyh Şemseddîn’in şeceresi şöyledir: Şerefhan Şeyh Hüseyin Baba Mansûr İshak Abdulganî
Çok Okunanlar